PPK - czym są Pracownicze Plany Kapitałowe?
2025-03-24
Pracownicze Plany Kapitałowe to program długoterminowego, dobrowolnego oraz prywatnego oszczędzania, którego celem ma być poprawa sytuacji osób przechodzących na emeryturę. Wymienione cechy są w tym przypadku bardzo ważne, ponieważ pozwalają odróżnić PPK od Otwartych Funduszy Emerytalnych, które przed laty również były reklamowane jako sposób na godną emeryturę, co z czasem uległo zmianie. W efekcie zaufanie obywateli do tego typu rozwiązań znacznie spadło, w związku z czym przekonanie ich o opłacalności przystąpienia do PPK jest obecnie jednym z największych wyzwań w kontekście oszczędzania na emeryturę.
Sprawdźmy zatem jak w praktyce wygląda sposób działania Pracowniczych Planów Kapitałowych oraz w jaki sposób można do nich przystąpić.
W poniższym artykule dowiesz się między innymi tego:
- jak duże są wpłaty do PPK i kto ich dokonuje?
- kiedy i w jaki sposób można zrezygnować z uczestnictwa w PPK?
- kiedy i jak wypłacić oszczędności z PPK?
PPK to wspólna inicjatywa pracowników, pracodawców i państwa Polskiego. Program ten umożliwia systematyczne gromadzenie środków, które mogą być wykorzystane na emeryturze lub w przypadku innych ważnych życiowych potrzeb, takich jak ciężka choroba czy zakup mieszkania. Środki zgromadzone w PPK są prywatną własnością uczestnika, co oznacza, że można z nich skorzystać w dowolnym momencie- wypłacając je przed ukończeniem 60. roku życia, bez konieczności podawania powodu. W takiej sytuacji warto pamiętać że kwota zostanie pomniejszona o dopłaty ze środków publicznych ( wypłata powitalna i dopłata roczna), o 30% wpłat pracodawcy i 19% podatku od zysków kapitałowych wypracowanych z pozostałych środków ( pochodzących z wpłaty pracodawcy i pracownika).
Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe i dla kogo?
Każda osoba zatrudniona na etacie z pewnością słyszała w ostatnich latach o PPK. Co to jest więc w praktyce? Otóż PPK czyli Pracownicze Plany Kapitałowe to jak wspomniano we wstępie dobrowolny system długoterminowego oszczędzania, w ramach którego gromadzone i inwestowane są prywatne oszczędności. Tworzą go nie tylko pracownicy, ale również pracodawcy oraz państwo (Fundusz Pracy), dokonując wpłat na indywidualny rachunek oszczędnościowy (PPK). Zgromadzonym w ten sposób kapitałem zarządzają instytucje finansowe, które inwestują środki zgodnie z poziomem ryzyka adekwatnym do wieku danego uczestnika programu.
Dla kogo dedykowane są PPK? Otóż warto wiedzieć, że program o ile program jest dobrowolny dla pracowników, to pracodawcy mają obowiązek uruchomienia Pracowniczych Planów Kapitałowych. Co więcej, zgodnie z zapisami ustawy nie mogą również zniechęcać zatrudnianych przez siebie osób do rezygnacji z oszczędzania w ramach PPK. W praktyce program został stworzony z myślą o zatrudnionych, którymi według ustawy o PPK są osoby podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, czyli:
- pracownicy etatowi, z wyjątkiem młodocianych oraz pracowników przebywających na urlopach górniczych lub urlopach dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla,
- osoby wykonujące pracę nakładczą, które ukończyły 18. rok życia,
- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych,
- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia), które ukończyły 18. rok życia,
- osoby wskazane wyżej, przebywające na urlopie wychowawczym lub pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
- członkowie rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji.
Ile wynoszą wpłaty do PPK i kto je finansuje?
Jak już wspomniano program PPK jest współtworzony przez pracowników, ich pracodawców oraz państwo. W praktyce zatem środki gromadzone na koncie uczestnika PPK wpłacane są właśnie przez nich. Ile wynoszą wpłaty? Ich wysokość uzależniona jest nie tylko od tego, kto ich dokonuje, ale również od tego, czy pracodawca lub pracownik zdecydował się również na wpłatę dodatkową. W rzeczywistości zgodnie z ustawą o Pracowniczych Planach Kapitałowych pracownik wpłacający składki podstawowe oszczędza 2%obliczonych z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe/ lub swojego wynagrodzenia.. Wpłata podstawowa może być również niższa, ponieważ osoby, których wynagrodzenie otrzymywane z różnych źródeł nie przekracza 120% minimalnego wynagrodzenia mogą odprowadzać niższą składkę (minimum 0,5% wynagrodzenia). Jednocześnie mogą zobowiązać się do dokonywania wpłat dodatkowych, do 2% pensji.
Pracodawcy, którzy odprowadzają składki podstawowe przekazują natomiast na PPK 1,5% pensji pracownika, a dobrowolnie mogą zwiększyć finansowanie o dodatkowe 2,5% jego wynagrodzenia. Co istotne środki wpłacone przez pracodawcę nie podlegają składkom na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Stanowią jednak dochód podatnika, w związku z czym osoby zatrudnione zobowiązane są do odprowadzenia podatku od ich wysokości.
W związku z tym, że PPK jest finansowane również przez państwo, pracownik otrzymuje także dopłaty z Funduszu Pracy. Dopłata powitalna jest jednorazowa i wynosi 250 złotych, a dopłata roczna do rachunku PPK opiewa na 240 złotych, po spełnieniu odpowiednich warunków
Aby otrzymać wpłatę powitalną należy przez co najmniej 3 pełne miesiące być uczestnikiem PPK i za co najmniej 3 miesiące dokonywać wpłat na indywidualny rachunek PPK. Natomiast dopłatę roczną otrzyma uczestnik który zgromadzi na rachunku oszczędnościowym minimalną kwotę oszczędności w danym roku.
W co inwestowane są środki z PPK?
Prowadzenie PPK zostało powierzone instytucjom finansowym, które odpowiadają za zarządzanie kontami uczestników. Środki znajdujące się na rachunku PPK mają w zamyśle stanowić dodatkową emeryturę, w związku z czym należy dostosować odpowiedni poziom ryzyka inwestycyjnego. W efekcie są one inwestowane w tzw. fundusze zdefiniowanej daty, a każdy uczestnik zostaje automatycznie przypisany do określonego funduszu na podstawie swojej daty urodzenia. Mechanizm działania zobowiązuje także instytucję finansową umożliwienia właścicielowi rachunku swobodnego decydowania, co oznacza, że możliwa jest nie tylko wcześniejsza wypłata, ale również samodzielna zmiana funduszu zdefiniowanej daty.
Jak przystąpić do PPK i czy można zrezygnować?
Chcąc przystąpić do PPK warto wiedzieć, że automatycznie dokonywany jest zapis osób zatrudnionych, które nie złożyły deklaracji w formie pisemnej o rezygnacji z dokonywania wpłat na PPK. Przepis ten odnosi się do osób, w wieku od 18 do 55 lat. W przypadku pracownika, który ukończył 55 rok życia, ale nie ukończył 70 lat oszczędzanie w PPK jest możliwe jedynie wtedy, gdy złoży on odpowiednią dyspozycję. Osoby, które ukończyły 70 lat nie mają natomiast możliwości przystąpienia do Pracowniczych Planów Kapitałowych.
Jak już wspomniano, o ile ustawa o PPK nakłada obowiązki na pracodawców to dla pracowników uczestnictwo w programie jest całkowicie dobrowolne. W związku z tym w każdej chwili można zrezygnować z umowy. W jaki sposób to zrobić? Otóż, należy przekazać pracodawcy oświadczenie o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Co istotne, w przypadku osób zatrudnionych w wieku od 18 do 55 lat nie wystarczy dokonać tego jednorazowo, ponieważ wspomniany wcześniej autozapis dokonywany jest co 4 lata.
Kiedy i w jaki sposób można wypłacić środki z PPK?
Prowadzenie PPK jest dobrowolne w związku z czym wypłatę środków otrzymać można nie tylko po przejściu na emeryturę, ale również zlecając ją w dowolnym momencie. W każdym przypadku wypłata PPK odbywa się na innych zasadach, co decyduje między innymi o konieczności oraz wysokości podatku od dochodów kapitałowych. W praktyce wypłacić pieniądze możesz jako:
- zwrot środków - wypłatę w tej formie można zlecić w dowolnym momencie, jednak musisz mieć świadomość tego, że tracisz w ten sposób nie tylko dopłaty od państwa, ale również 30% wpłaty pracodawcy, które są przekazywane do ZUS i powiększają Twoje składki na ubezpieczenie emerytalne. Pozostałe pieniądze możesz przeznaczyć na dowolny cel. Jeżeli Twoje oszczędności wypracowały zysk, wypłata środków zostanie również pomniejszona o kwotę podatku od zysku;
- wypłata ze względu na poważne zachorowanie uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka - 25% zgromadzonych środków bez obowiązku zwrotu. Ustawa o PPK ściśle określa, co należy zrozumieć przez poważne zachorowanie;
- wypłata na wkład własny - do 100% środków zgromadzonych na rachunku, możesz przeznaczyć na pokrycie wkładu własnego w związku z zaciągnięciem kredytu hipotecznego, np. na zakup mieszkania lub budowę domu. Wypłaty tej mogą dokonać jedynie osoby poniżej 45 roku życia, które zobowiązane są do zwrotu środków w ciągu maksymalnie kolejnych 15 lat. Obowiązki te nakłada ustawa o PPK;
- wypłata po 60 roku życia - możesz zlecić wówczas wypłatę jednorazową wynoszącą 25% zgromadzonych środków, a pozostałe oszczędności zostaną podzielone na 120 miesięcznych rat (można wydłużyć ten okres). Chcąc wypłacić pieniądze w całości lub zmniejszyć ilość rat do wypłaty pojawia się opodatkowanie oszczędności zgromadzonych na PPK.
W przypadku zlecenia zwrotu środków zgromadzonych na PPK lub skorzystania z możliwości ich wypłaty na wkład własny lub ze względu na poważne zachorowanie należy złożyć stosowną dyspozycję, na podstawie której zostaną one przekazane jeszcze w danym miesiącu. Istotne jest także to, że decydując się na zwrot pieniędzy nie ma konieczności rezygnowania z uczestnictwa w programie, a co za tym idzie, w przyszłości również będzie można odzyskać część pieniędzy, które przekazał pracodawca.
Podsumowując trzeba stwierdzić, że oszczędzanie w ramach PPK to rozwiązanie, które jest opłacalne nie tylko ze względu na konstrukcję programu, ale również fakt, że wpłat dokonuje nie tylko osoba zatrudniona, ale również jej pracodawca oraz państwo. Jeżeli nadal Cię to nie przekonuje sprawdź kalkulator PPK, ponieważ wprowadzając podstawowe dane o zarobkach przekonasz się, że oszczędzanie w ten sposób może być równie korzystne co pracownicze programy emerytalne oferowane przez niektórych pracodawców.
Zespół Ekspertów ING Księgowość