Okres ochronny dla pracowników przed emeryturą? Kiedy zaczyna obowiązywać?
2024-02-12
Osoby zbliżające się do wieku emerytalnego obowiązuje tzw. okres ochronny przed emeryturą, nazywany również ochroną przedemerytalną. Jego celem jest ochrona starszych pracowników przed zwolnieniem z pracy. Komu dokładnie przysługuje okres ochronny, kiedy zaczyna obowiązywać i jakie daje prawa?
Przedemerytalny okres ochronny pracownika – na czym polega?
Okres ochronny pracowników przed emeryturą to czas, w którym nie mogą oni zostać zwolnieni. Dotyczy on tych zatrudnionych, którzy zbliżają się do wieku emerytalnego. Wyjątek stanowi zwolnienie dyscyplinarne – jeżeli osoba starsza dopuści się ciężkiego naruszenia zasad, pracodawca ma prawo do jej zwolnienia pomimo tej ochrony. Trzeba mieć również na uwadze, że dzień przed rozpoczęciem okresu ochronnego także może on wręczyć pracownikowi wypowiedzenie.
Kiedy zaczyna obowiązywać przedemerytalny okres ochronny?
Okres ochronny przed emeryturą dotyczy pracowników, którym do wieku emerytalnego pozostały ostatnie cztery lata pracy – o ile okres zatrudnienia pozwala im uzyskać prawo do emerytury wraz z osiągnięciem tego wieku. Wynika to z faktu, że mają oni największe trudności ze znalezieniem ewentualnego nowego zatrudnienia w razie rozwiązania umowy – na rynku pracy poszukiwani są raczej młodsi specjaliści. Zapis na temat ochrony przedemerytalnej znajduje się w art. 39 Kodeksu pracy. Aktualny wiek emerytalny w Polsce to 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn. Oznacza to, że okres ochronny dla kobiet rozpoczyna się w wieku 56 lat, a dla mężczyzn – 61 lat. W przypadku niektórych grup zawodowych – m.in. policjantów, górników czy dziennikarzy objętych układem zbiorowym – wiek emerytalny osiągany jest jeszcze wcześniej. Warunkiem objęcia okresem ochronnym przed emeryturą jest także sam staż pracy, wynoszący 20 lat u kobiet i 25 lat u mężczyzn. Wliczają się do niego również okresy nauki, np. studiów. Co ważne, okres ochronny obowiązuje wyłącznie do dnia nabycia przez konkretnego pracownika prawa do pobierania emerytury – po tym terminie przestaje obowiązywać.
Okres ochronny przed emeryturą – kogo obowiązuje?
Warto mieć na uwadze, że okres ochronny przed emeryturą obowiązuje wyłącznie pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Mowa o osobach zatrudnionych zarówno na cały etat, jak i na jego niewielką część – np. ¼. Co więcej, w razie zatrudnienia w kilku miejscach pracy jednocześnie, ochrona powinna być zapewniona w każdym z nich. W przypadku umowy zlecenia lub umowy o dzieło pracownikowi nie przysługują prawa związane z ochroną. Okres ochronny przed emeryturą nie dotyczy ponadto:
- pracowników, którzy uzyskali prawo do renty w związku z niezdolnością do pracy;
- nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania – nawet jeśli spełniają oni wszystkie warunki;
- osób, które pomimo czterech ostatnich lat pozostałych do wieku emerytalnego nie posiadają okresów zatrudnienia gwarantujących emeryturę;
- osób zatrudnionych w zakładzie pracy, w przypadku którego ogłoszono likwidację lub upadłość.
Prawa pracowników w okresie ochronnym
Oprócz ochrony przed samym zwolnieniem z pracy pracownicy w przedemerytalnym okresie ochronnym mają także kilka innych praw. Ochrona zapewnia m.in. zakaz zmieniania warunków finansowych, na jakich są oni zatrudnieni – pracodawca nie może więc obniżyć ich wynagrodzenia. Wyjątek stanowi sytuacja, w której w danym zakładzie pracy został zmieniony tzw. układ zbiorowy, czyli dokument rozszerzający i dookreślający prawa zatrudnionych w firmie osób.
Zespół Ekspertów ING Księgowość