Art 188 kp. Czym jest i co się w nim znajduje?

2025-02-10

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownik, który wychowuje dziecko w wieku do lat 14, może skorzystać z przywileju rodzicielskiego, jakim jest zwolnienie od pracy. Kodeks pracy wymienia 2 dni lub 16 godzin opieki nad dzieckiem. Jakie są najważniejsze zasady korzystania ze zwolnienia od pracy, o czym należy pamiętać przy składaniu wniosku i czy pracodawca może odmówić udzielenia zwolnienia? Odpowiedź na najważniejsze kwestie dotyczące art. 188 kp znajdziesz w poniższym artykule.  

Art 188 Kodeksu pracy – na czym polega prawo do opieki nad dzieckiem?

Zgodnie z art 188 kp:

§  1.  Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Zwolnienie na opiekę nad dzieckiem, potocznie nazywane „urlopem na dziecko”, przysługuje pracownikom, którzy posiadają przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat. Warto przy tym podkreślić, zwolnienie od pracy wiąże się z opieką nad dzieckiem zdrowym. Pracownicy, których dziecko do wieku 14 lat zachoruje, mogą skorzystać ze zwolnienia lekarskiego lub zasiłku opiekuńczego.

Art 188 kodeks pracy wspomina o dwóch dniach lub 16 godzinach, które przysługują pracownikowi w ciągu danego roku kalendarzowego. Nie ma przy tym znaczenia staż pracy, wymiar czasu pracy czy rodzaj umowy o pracę. Zwolnienie od pracy przysługuje również pracownikowi, który w trakcie roku zmieniał pracodawcę i nie wykorzystał w całości dwóch dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy.

Potocznie nazywane 2 dni opieki nad dzieckiem pozwala pracownikowi na dowolne zagospodarowanie czasu z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, które będzie liczone na tych samych zasadach co urlop wypoczynkowy

Jak obliczyć wynagrodzenie za opiekę nad dzieckiem zgodnie z art 188 kp?

Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy mogą zastanawiać się, jak obliczyć wynagrodzenie za opiekę nad dzieckiem art 188 kp. Zgodnie z zasadami, o których wspomina Kodeks pracy, wynagrodzenie dla pracownika, który wykorzystał 2 dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy powinno być liczone na takich samych zasadach jak urlop. Warto przy tym podkreślić, że za niewykorzystane dni zwolnienia od pracy pracownik nie może ubiegać się u pracodawcy wypłacenia ekwiwalentu.

Niewykorzystane dni w danym roku kalendarzowym przepadają i nie przechodzą na kolejny rok. Oznacza to, że pracownik do końca 2024 roku może wykorzystać 2 dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy, w przeciwnym wypadku 1 stycznia 2025 roku niewykorzystana opieka nad dzieckiem przepadnie, przy czym pracownik nabędzie prawo do kolejnych dwóch dni lub 16 godzin w związku z rozpoczęciem nowego roku kalendarzowego.

Opieka art 188 – kiedy pracownik może skorzystać z dni wolnych?

Jeśli prawo do zwolnienia od pracy przysługuje zarówno matce, jak i ojcu istotną kwestią jest to, który z pracowników jako pierwszy złoży wniosek o udzielenie zwolnienia. W zależności od tego zgodnie z art. 1891. kp, prawo do zwolnienia od pracy będzie przysługiwało matce lub ojcu. Podczas składania wniosku o udzielenie zwolnienia pracownik powinien złożyć również oświadczenie drugiego rodzica o braku zamiaru korzystania z prawa do zwolnienia.

2 dni opieki nad dzieckiem kiedy zgłaszać wniosek? Warto wiedzieć, że Kodeks pracy nie reguluje, z jakim wyprzedzeniem należy zgłosić chęć wykorzystania zwolnienia od pracy. Dobrą praktyką jest jednak porozumienie się w tej kwestii z pracodawcą i wspólne ustalenie dogodnego dla obu stron terminu.

Art 188 kp – czy pracodawca może odmówić udzielenia dni opieki?

Zwolnienie od pracy to jedno z odrębnych uprawnień rodzicielskich. Czy zgodnie z art. 188 kp czy pracodawca może odmówić zwolnienia od pracy? Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca nie ma takiej możliwości, a złożony przez pracownika wniosek o zwolnienie od pracy jest wiążący.

Warto jednak pamiętać, że aby prawo do 2 dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy nie przepadło, pracownik musi skorzystać z niego do dnia poprzedzającego 14. urodziny dziecka. Z uprawnienia rodzicielskiego można skorzystać nie do końca roku kalendarzowego, ale przed ukończeniem przez dziecko 14. roku życia. Jeśli więc urodziny pociechy przypadają na 25 lipca, oznacza to, że pracownik może skorzystać ze zwolnienia od pracy maksymalnie do 24 lipca, a pracodawca nie może odmówić zgody.

2 dni opieki nad dzieckiem – kiedy zgłaszać i jak wykorzystać?

Art 188 kp nie określa szczegółowo, w jakim terminie pracownik powinien złożyć wniosek o udzielenie zwolnienia od pracy. Przepisy jednak jasno określają, że:

§  2.  O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku składanym w postaci papierowej lub elektronicznej o udzielenie takiego zwolnienia w danym roku kalendarzowym.

Warto pamiętać również o tym, że 2 dni zwolnienia od pracy nie trzeba wykorzystać od razu w pełnym wymiarze. Co powinien zawierać wniosek o udzielenie powyższego przywileju rodzicielskiego? Niezależnie od tego, czy pracownik zdecyduje się na złożenie wniosku w wersji papierowej, czy elektronicznej, powinien zawierać najważniejsze informacje, jak:

• dane pracownika, który ubiega się o zwolnienie od pracy,
• prośbę o udzielenie zwolnienia wraz ze szczegółowymi danymi dziecka (imieniem, nazwiskiem, datą urodzenia),
• formę wykorzystania zwolnienia (w wymiarze dni lub godzin),
• termin, w jakim pracownik chce skorzystać z przywileju rodzicielskiego,
• oświadczenie drugiego rodzica o rezygnacji z korzystania ze zwolnienia od pracy,
• podpis pracownika.

Zmiany w 2 dniach opieki nad dzieckiem – czy pojawiły się jakieś nowości w przepisach?

W kwestii zwolnienia od pracy dla pracowników, którzy posiadają przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 14, w ostatnim czasie nie nastąpiły w przepisach żadne zmiany. Oznacza to, że zarówno do końca 2024 roku, jak i w kolejnym roku kalendarzowym będą obowiązywać dotychczasowe regulacje Kodeksu pracy. 2 dni opieki nad dzieckiem zmiany nie pojawiły się również w kontekście możliwości skorzystania ze zwolnienia od pracy w kolejnym roku kalendarzowym, w przypadku gdy dni opieki nie zostały wykorzystane w pełnym wymiarze.

Warto przy tym podkreślić, że opieka art 188 przewiduje możliwość skorzystania ze zwolnienia od pracy w wymiarze jednego z dwóch dni lub kilku godzin.

16 godzin opieki nad dzieckiem – alternatywa dla dni wolnych

Czy wymiar udzielonego zwolnienia od pracy jest zależny od wymiaru czasu pracy pracownika? Kwestie te wyjaśnia dalsza część przepisu Kodeksu pracy:

§  3.  Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

§  4.  Przepisy § 1 i 3 w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.

W praktyce oznacza to, że pracownikowi, który jest zatrudniony na pełny etat, przysługuje zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni lub 16 godzin, przy czym to matka lub ojciec decydują o formie, z jakiej skorzystają z przywileju rodzicielskiego podczas składania pierwszego w danym roku kalendarzowym wniosku o zwolnienie z pracy. Co jednak w przypadku osób zatrudnionych na niepełny wymiar czasu?

Zgodnie z przytoczonym art. 188 kp zwolnienie od pracy będzie naliczane proporcjonalnie. W przypadku pracy na połowę etatu pracownik będzie mógł skorzystać z 8 godzin zwolnienia od pracy. Warto przy tym pamiętać, że jeśli w przypadku niepełnego wymiaru czasu pracy podczas wyliczenia pozostaną niepełne godziny, należy je zaokrąglić w górę. W takim przypadku pracownik zatrudniony na ⅓ etatu miałby do wykorzystania 5,33 godzin, a więc zgodnie z obowiązującymi przepisami po zaokrągleniu pracownikowi będzie przysługiwać 6 godzin zwolnienia od pracy.

---

Zespół Ekspertów ING Księgowość