Weksel in blanco – co to jest, czy jest bezpieczny?

2024-06-17

Weksel stosowany jest często, by zabezpieczyć różnorodne umowy, np. kredytowe lub transakcje handlowe. Jedną z jego odmian jest weksel in blanco. Czym dokładnie jest ten dokument i czy można go bezpiecznie podpisać?

W tym artykule znajdziesz informacje:

• co to jest weksel i czym różni się od weksla in blanco,
• jakie informacje musi zawierać weksel in blanco,
• funkcje weksla in blanco,
• jak wypełnić weksel in blanco,
• jakie ryzyko niesie ze sobą weksel in blanco,
• czym jest i co powinna zawierać deklaracja wekslowa (wzór).

Weksel – definicja i charakterystyka

Weksel jest specjalnym rodzajem papieru wartościowego. Jego formę określa Ustawa prawo wekslowe. Podpis złożony na wekslu jest podstawą oraz przyczyną powstania zobowiązania wekslowego wobec podpisującego. Oznacza to, że zobowiązuje się on do zapłaty określonej sumy pieniężnej (nie może to być ani rzecz, ani usługa – konieczne jest, by za weksel zapłacono gotówką lub w innej formie pieniężnej) na rzecz danej osoby lub firmy w wyznaczonym czasie.

Sama nazwa weksel pochodzi od „der Wechsel”, co oznacza w języku niemieckim „wymianę”. Dobrze oddaje to całą istotę tego papieru wartościowego. Warto tutaj zaznaczyć, że istnieją dwa rodzaje weksli:

• weksel sola (inaczej zwany własny, suchy, prosty) – jego wystawca zobowiązuje się do zapłaty;
• weksel trasowany (inaczej zwany ciągniony, przekazany, trata) – dłużnikiem jest osoba, która została wyznaczona w treści weksla.

Oprócz tego można też wyróżnić weksle gwarancyjne, kaucyjne, depozytowe oraz in blanco. Zanim jednak przejdziemy do wyjaśnienia, czym jest weksel in blanco, warto najpierw zapoznać się z podstawowymi pojęciami dotyczącymi jego wypełniania.

Trasant, trasat, remitent – ważne nazewnictwo

Trasant to określenie, które dotyczy wystawcy weksla lub czeku. Jego podpis jest niezbędny, by powstał ten papier wartościowy. Jeżeli opisywany weksel jest własnym, czyli inaczej sola, trasant w takim wypadku będzie wskazywał samego siebie do zapłaty.

Trasat z kolei występuje jedynie przy wekslach ciągnionych, czyli trasowanych. Jest to osoba wskazana przez trasanta do odpowiedzialności za zapłatę określonej sumy wekslowej. Gdy trasat jest niewypłacalny, zobowiązanie przechodzi na trasanta.

Warto tutaj jeszcze wspomnieć o remitencie, czyli osobie, na której rzecz trasat zobowiązuje się zapłacić kwotę wekslową. W przypadku jego niewypłacalności jest nią także trasant. Ważnym terminem jest także poręczyciel, czyli osoba, która odpowiada za dług wekslowy bezwarunkowo.

Co powinien zawierać weksel trasowany?

Weksel trasowany, aby był ważny, musi zawierać kilka istotnych informacji. Są to:

• tytuł „weksel” zapisany w tym samym języku, w którym sporządzono dokument,
• nazwisko trasata,
• polecenie zapłaty z określoną kwotą, terminem i miejscem płatności (brak tego ostatnie oznacza, że będzie płatny za okazaniem),
• nazwisko remitenta,
• informacje dotyczące daty i miejsca sporządzenia weksla,
• podpis trasata.

Weksel in blanco – co to jest?

By wystawić weksel, niepotrzebne są urzędowe blankiety czy zaangażowanie w cały proces notariusza. Jedyne, co jest niezbędne, to kartka papieru, określona treść oraz podpis. Tak właśnie powstaje weksel, który zawiera przyrzeczenie zapłacenia danej sumy pieniędzy. Jeśli w momencie jego podpisywania nie ma uzupełnionych wszystkich elementów (np. kwoty), to wówczas mamy do czynienia z wekslem in blanco.

Warto tutaj zaznaczyć, że tego typu dokument nie jest co do zasady papierem wartościowym, gdyż brakuje w nim części informacji. W związku z tym, że nie wszystkie pola w wekslu in blanco są wypełnione, aby miał on moc prawną, konieczne jest sporządzenie dodatkowego dokumentu. Jest on zwany deklaracją wekslową lub porozumieniem wekslowym.

Weksel in blanco – jak wypełnić?

Wpisz nazwę „Weksel” na samej górze kartki papieru, a następnie zastosuj następującą formułkę: „Dnia [data wystawienia], w [miejsce wystawienia], wystawiono weksel na kwotę [kwota weksla – zapisana liczbowo i słownie]. Zobowiązuje się do zapłaty weksla na zlecenie [nazwa remitenta] w wysokości [kwota weksla – zapisana liczbowo i słownie] do dnia [data], w [miejsce płatności]. Na końcu podaj dane wystawcy weksla, czyli imię, nazwisko, PESEL oraz adres zamieszkania i podpisz dokument.

Deklaracja wekslowa – co to jest i jak ją sporządzić?

Deklaracja wekslowa to dodatkowe porozumienie do weksla in blanco. Ustala się w niej warunki wypełnienia brakujących pól przez wierzyciela. Może to być np. kwota, jaką można wpisać w dokumencie, powiązana zazwyczaj z inną umową, którą weksel zabezpiecza. Może to być np. umowa pożyczki czy sprzedaży.

W deklaracji zaangażowane osoby wspólnie określają warunki, w przypadku których możliwe będzie zrealizowanie weksla. Powinna ona zawierać:

• datę zawarcia umowy – taką samą, jak wystawienia weksla,
• imiona, nazwiska oraz adresy stron,
• oświadczenie dłużnika z deklaracją oddania weksla wierzycielowi,
• zobowiązanie wierzyciela, że odda weksel dłużnikowi od razu po spłacie zobowiązania,
• podpisy obu stron.

Deklaracja wekslowa jest oddzielnym dokumentem. Nie może ona być ani częścią umowy, ani weksla. Decydując się na zabezpieczenie umowy wekslem in blanco, musisz zatem sporządzić 3 dokumenty – umowę, weksel oraz deklarację.

Funkcje weksla in blanco

Weksel ma kilka funkcji – można je realizować przez weksel in blanco. Wśród nich warto wymienić:

• funkcję kredytową – płatność za usługę/towar wymagana jest w odroczonym terminie,
• funkcję płatniczą – można wręczyć weksel zamiast zapłaty za towary czy usługi,
• funkcję gwarancyjną – weksel może być zabezpieczeniem zobowiązań pieniężnych, zaistniałych w chwili ich wystawienia oraz przyszłych,
• funkcję obiegową – można przenosić prawa z weksla na inne osoby,
• funkcję refinansową – posiadacz weksla może uzyskać sumę wekslową, pomniejszoną o dyskonto oraz prowizję banku przed terminem płatności weksla.

Bezpieczeństwo stosowania weksla in blanco

Weksle, choć mają być formą zabezpieczenia, niosą ze sobą niestety duże ryzyko oszustwa. W końcu luki mogą zostać uzupełnione niezgodnie z prawdą lub sam weksel może zostać przekazany innej osobie. Tzw. „puszczenie weksla w obieg” może stworzyć dla wypisującej go osoby spore ryzyko. Np. ktoś uprawniony do otrzymania zapłaty, może przenieść przysługujące jej prawo na osobę trzecią.

Taka czynność jest bardzo prosta do wykonania, a stwarza poważne zagrożenie. Pierwotny wierzyciel może w końcu wypełnić weksel in blanco na wyższą kwotę, a następnie puścić go w obieg. Nowy wierzyciel może zgodnie z prawem go zrealizować lub sprzedać firmie windykacyjnej. W takiej sytuacji wystawca weksla będzie zmuszony do ponownej zapłaty lub wstąpienia na drogę sądową, by udowodnić, że nowy wierzyciel działał z pełną świadomością na jego szkodę.

Tego typu procesy sądowe są niestety długotrwałe, skomplikowane oraz kosztowne. Warto zatem, wystawiając weksle, uważać na możliwe oszustwa.

Praktyczne aspekty wykorzystania weksla in blanco

Rachunek czy faktura to podstawowe dokumenty, którymi może posługiwać się przedsiębiorca. Wielu z nich korzysta także z weksli, gdyż mają one sporo zalet. Wśród nich warto wymienić:

• niższe opłaty sądowe – osoba, która wszczyna postępowanie sądowe, musi zapłacić 5% dochodzonej wierzytelności. Jeśli podstawą zapłaty jest weksel, wówczas wierzyciel musi opłacić ¼ tej kwoty, a ¾ przechodzi na dłużnika;
• sądowy nakaz zapłaty – na podstawie weksla sąd zazwyczaj wydaje nakaz zapłaty. Odbywa się to w postępowaniu nakazowym. Oznacza to, że komornik może natychmiast zabezpieczyć majątek dłużnika;
• odbiór należności – od wydania nakazu zapłaty dłużnik musi zapłacić w ciągu dwóch tygodni. Po tym czasie wierzyciel ma prawo przystąpić do przeprowadzenia egzekucji z majątku dłużnika.

Weksel in blanco przydaje się też przedsiębiorcom, gdy chcą uzyskać pożyczkę lub potrzebują dodatkowe zabezpieczenie podczas starania się o kredyt w banku. Wypisanie takiego dokumentu poprawia wiarygodność danej firmy. Co więcej, weksel in blanco to dobry sposób na zabezpieczenie wierzytelności. Istnieje jednak zawsze ryzyko, że realizacja weksla nie będzie możliwa. Wówczas windykacja długu zostaje w rękach firmy.

Weksel in blanco – jak stosują go firmy faktoringowe?

Z weksla in blanco korzystają często nie tylko banki, ale też firmy faktoringowe. Wzmacnia to wiarygodność klienta, a do tego daje im także zabezpieczenie przed wystąpieniem opóźnień w płatnościach. W umowie o faktoring zawarte są wówczas informacje na temat rodzajów prawnych, mających na celu zabezpieczenie roszczeń faktora wobec faktoranta, wysokości prowizji czy warunków wypowiedzenia umowy. Jednym z nich może być weksel in blanco.

Jeśli dłużnik zwleka z opłaceniem należności, firma faktoringowa może wpisać w weksel in blanco wielkość długu oraz termin spłaty. Jeśli dłużnik odmówi, sprawa jest wówczas kierowana do sądu.

Praktyczne wskazówki dotyczące weksli in blanco

Przed wystawieniem weksla in blanco upewnij się zawsze, że rozumiesz wszystkie warunki związane z tym dokumentem, jak i towarzyszącymi, takimi jak deklaracja wekslowa. Umów się też z wierzycielem na maksymalną kwotę, jaka może być wpisana i określ warunki, w jakich może być uzupełniona. Te informacje mogą być zawarte właśnie w porozumieniu.

Warto zawsze skonsultować się z prawnikiem specjalizującym w prawie wekslowym, by upewnić się, że wszystko jest prawidłowo zabezpieczone. Dokumenty i umowy związane z wekslem przechowuj zawsze w bezpiecznym miejscu, by uniknąć ryzyka kradzieży, zgubienia czy nadużyć. Gdy nadejdzie czas jego wypełnienia, upewnij się, że wszystkie dane są wprowadzone dokładnie i zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Dobrze też zapoznać się z konsekwencjami związanymi z niewywiązania się z zobowiązań wynikających z weksla.

Wiesz już, czym są weksle in blanco, jak działają oraz jakie konsekwencje ze sobą niosą. Pamiętaj, że użycie tego typu dokumentów wiąże się z pewnym ryzykiem, szczególnie dla dłużnika, ponieważ daje wierzycielowi duże uprawnienia do wypełnienia weksla według własnego uznania. Dlatego jego stosowanie powinno być dokładnie przemyślane i zabezpieczone odpowiednimi umowami lub ustaleniami.

---

Zespół Ekspertów ING Księgowość