Rodzaje kosztów w działalności gospodarczej

2023-07-05

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością ponoszenia różnorodnych kosztów. Część z nich to koszty stałe, inne to koszty zmienne. Zobacz, jakie jeszcze rodzaje kosztów się wyróżnia i jakie wydatki można zaklasyfikować to poszczególnych kategorii.

Koszty uzyskania przychodu

W pierwszej kolejności należałoby ustalić, czym są koszty uzyskania przychodów. To ważne z punktu widzenia dalszych analiz.

I tak, do kosztów uzyskania przychodu zalicza się te wydatki, których poniesienie było niezbędne dla uzyskania dochodu lub zabezpieczenia jego źródła.

Nie zawsze ów koszt musi być bezpośrednio związany z uzyskaniem przychodu czy zachowaniem źródła, może to być związek pośredni. Ważne jednak, by przedsiębiorca był w stanie ten związek jednoznacznie wykazać.

Jeżeli koszty uzyskania przychodu są prawidłowo udokumentowane i zaksięgowane (faktura lub rachunek na dane firmowe), wówczas stanowią koszt podatkowy. Odlicza się je od uzyskanego przychodu, a otrzymana w ten sposób wartość stanowi dochód podatnika, który podlega opodatkowaniu.

Prawidłowa identyfikacja kosztów prowadzonej działalności jest więc istotna z punktu widzenia opłacanych podatków. Może wpłynąć na ich podwyższenie lub obniżenie.

Warto też wiedzieć, że ponoszone koszty powinny być odpowiednio sklasyfikowane. Jedna z tych klasyfikacji dzieli je na koszty stałe i zmienne.

Klasyfikacja kosztów uzyskania przychodu

Poza podziałem na koszty stałe i zmienne, wyróżnia się też podział na koszty bezpośrednie i pośrednie.

Dla przykładu, do kosztów bezpośrednich można wliczyć zakup towarów handlowych czy materiałów. Są to więc koszty, które bezdyskusyjnie i bezpośrednio wiążą się z uzyskiwaniem przychodu (nie da się wygenerować zysków ze sprzedaży bez posiadania towaru do sprzedaży).

Koszty pośrednie natomiast nie wiążą się bezpośrednio ze źródłem dochodu. To koszty niezbędne do utrzymania i prowadzenia firmy, jak np. wynajem biura czy obsługa księgowa.

Podmioty, które są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych muszą dodatkowo klasyfikować ponoszone przez siebie koszty na stałe i zmienne.

Koszty zmienne

Według tej klasyfikacji do kosztów zmiennych zalicza się te, które ponoszone są najczęściej w związku z produkcją. Gdy wolumen produkcji się zmienia, to zmieniają się również związane z nią koszty.

Do zmiennych kosztów zaliczyć również można:

• Roboczogodziny;
• Towary;
• Materiały;
• Energię;
• Nakład na surowce.

Należy tu dodać, że koszty zmienne mają charakter krótkotrwały, ponieważ wiążą się z decyzjami, które dotyczą krótkiego horyzontu czasowego.

Istotne jest również to, że koszty zmienne zostały też podzielone na mniejsze podkategorie. Wśród nich wyróżnia się:

• Koszty proporcjonalne - wzrost jednego czynnika (np. produkcji) pociąga za sobą wzrost kosztów, ale koszt jednostkowy pozostaje stały (np. koszt materiałów, po prostu zużywa się ich więcej);
• Koszty progresywne - wzrost jednego czynnika pociąga wzrost jednostkowego kosztu, np. wynagrodzenie za nadgodziny;
• Degresywne - wraz ze wzrostem jednego czynnika (np. wolumenu produkcji) koszt jednostkowy maleje (np. zakup materiałów w większej ilości może przyczynić się do uzyskania upustu, a więc koszt jednostkowy materiałów będzie niższy);
• Regresywne - gdy wzrost jednego czynnika powoduje, że koszty maleją w szybkim tempie (koszty oświetlenia hali są takie same, gdy pracuje w niej dziesięciu pracowników i gdy pracuje w niej stu, a zyski mogą być znacznie większe, więc ów koszt się rozkłada, a przez to maleje).

Koszty stałe

Koszty stałe są niezależne od wielkości produkcji i nie wiążą się z krótkoterminowymi decyzjami. Oznacza to, że zmiana w obrębie wolumenu produkcji nie wpływa na zmianę kosztów stałych. Co więcej, są one stałe w szerokim horyzoncie czasowym, co jednak nie oznacza, że w ogóle nie mogą ulec zmianie. Ich wartość uzależniona jest bowiem od czynników makroekonomicznych.

Do kosztów stałych można zaliczyć:

• Wynagrodzenie administracji;
• Odpisy amortyzacyjne;
• Ubezpieczenie;
• Czynsz.

Z uwagi na to, że koszty stałe mogą w długim okresie zmienić swoją wartość, taka analiza z szerszym horyzontem czasowym może potraktować je jako koszty zmienne.

W tej grupie wyróżnić należy też:

• Koszty bezwzględnie stałe - ich wartość nie zmienia się w długiej perspektywie czasowej - np. amortyzacja;
• Koszty skokowo stałe - są stałe w obrębie pewnych wartości, a po przekroczeniu wartości granicznych skokowo wzrastają, np. wynajem lokalu dla pracowników - wraz ze wzrostem liczby zatrudnionych konieczny jest większy lokal.

Prawidłowa analiza i klasyfikacja kosztów pozwala nie tylko na ich poprawne rozliczenie, ale również oszacowanie w perspektywie w perspektywie czasu i korzystne zaplanowanie budżetu.

---

Zespół Ekspertów ING Księgowość