Podatek minimalny – na czym polega, jak go rozliczyć?
2024-07-24
1 stycznia 2024 roku wszedł w życie podatek minimalny. To forma CIT, pod którą podlegają firmy z minimalnym dochodem lub zupełnie bez dochodu. Właśnie dlatego określa się go również podatkiem od straty i niskich dochodów.
W artykule znajdziesz informacje o:
- definicji minimalnego podatku dochodowego,
- od kiedy obowiązuje podatek minimalny,
- zmianach dotyczących podatku minimalnego 2023 roku,
- osobach podlegających minimalnemu podatkowi,
- rozliczaniu się z minimalnego podatku.
Czym jest minimalny podatek dochodowy?
Nowe zasady opodatkowania mają wyznaczyć określony najniższy poziom podatku, jaki konkretni podatnicy będą musieli zapłacić w danym roku. Wprowadzanie takich danin zwykle motywowane jest potrzebą powstrzymania praktyk optymalizacyjnych, ale też uszczelnienia systemu podatkowego. Właśnie tak polscy ustawodawcy uzasadniają potrzebę wprowadzenia nowej formy opodatkowania podatkiem CIT. Jego celem jest ograniczenie sytuacji, gdy duże spółki – mimo osiągania wysokich obrotów – raportują stratę albo osiągnięty niski próg. Dlatego o podatku minimalnym mówi się „podatek od straty i niskich dochodów” lub „podatek od spółek”. Sprawdź, jaka jest kara za anulowane paragony.
Aktualnie podatek minimalny stanowi 10% podstawy oprocentowania. Wdrożenie podatku ma zwiększyć uczciwość, a także równość w systemie podatkowym. Dlaczego wiele spółek, mimo osiągania wysokich zysków, tego nie wykazuje? Otóż wykorzystują luki prawne albo korzystają z agresywnej optymalizacji podatkowej. Działania te prowadzą do celowego zaniżania wartości podatku lub całkowitego unikania opodatkowania. To z kolei prowadzi do nierówności społecznych i mocno obciąża budżet państwa. Podatek minimalny ma na celu ograniczyć istniejące praktyki unikania opodatkowania. Ma też zniechęcić przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych metod planowania podatkowego.
Podatek minimalny – od kiedy obowiązuje?
Podatek minimalny został włączony do ustawy CIT dokładnie 1 stycznia 2022 roku, razem z nowelizacją Polskiego Ładu. Ówczesna sytuacja polityczno-gospodarcza sprawiła jednak, że ustawodawca zawiesił jego wprowadzenie do 31 grudnia 2023 roku. Dla większości podatników podatek minimalny zaczął być obowiązkowy od 1 stycznia 2024 roku. Czy są jednak jakieś wyjątki? Tak, podatnicy, którzy zaczęli rok podatkowy przed 1 stycznia 2024 roku.
W okresie zawieszenia podatku ustawodawcy udało się doprecyzować, a także zmodyfikować nowe przepisy. W ten sposób poszerzono np. zakres podmiotów, które zwolnione są z obowiązku naliczania podatku minimalnego. Nowelizacja wprowadziła również uproszczenia w kalkulacji podatku minimalnego. Do poprawnego fakturowania przydatne mogą okazać się usługi sprawdzonej księgowości. Warto też się dowiedzieć, co robić w przypadku złożenia zeznania pit po terminie.
Jakie zmiany dotyczące podatku minimalnego miały miejsce w 2023 roku?
Jak wspominaliśmy, o podatku minimalnym wiadomo już od 1 stycznia 2022 roku. W tamtym czasie zgodnie z wprowadzonymi wówczas regulacjami, podatkiem obciążono znacznie więcej podmiotów, niż na początku zakładano. Stwierdzono, że podatek minimalny to za duże obciążenie dla wielu firm. Wiązało się to wówczas m.in. z wojną na Ukrainie i pandemią koronawirusa. Dwa te powody negatywnie odbiły się na funkcjonowaniu wielu przedsiębiorstw i całej polskiej gospodarce.
Oczywiste było, że nałożenie podatku minimalnego na podupadające firmy mogło mieć dla nich nieprzyjemne skutki. W okresie, gdy podatku minimalnego nie było, wielu właścicieli firm borykało się np. z problemami w kadrze, przerwami w dostawach, kłopotami w handlu czy brakiem dostępności produktów. Wzrosły ceny energii, paliwa i zboża. Właśnie dlatego zdecydowano o zawieszeniu podatku minimalnego do końca 2023 roku.
Najważniejsza zmiana, którą zastosowano w ustawie, to zatem zwolnienie podmiotów objętych podatkiem z jego zapłaty za 2022 i 2023 rok. W tym roku podatek minimalny już jednak obowiązuje. Jego pierwsze rozliczenie nastąpi w 2025 roku. Sprawdź, czym są wakacje kredytowe 2024 i jakie są dotyczące ich zasady.
Podatek minimalny – kogo dotyczy?
Podatek minimalny dotyczy dwóch grup podatników. Na pewno będą to spółki będące podatnikami CIT, które posiadają zarząd lub siedzibę w RP. To spółki mające osobowość prawną (również europejskie), komandytowe, kapitałowe w organizacji, komandytowo-akcyjne i jawne (o ile np. wspólnikami ostatnich spółek nie są jedynie osoby fizyczne). Podatek minimalny dotyczyć będzie również podatkowych grup kapitałowych.
Kogo nie będzie dotyczyć podatek minimalny? Otóż osób fizycznych (PIT) nie tylko opodatkowanych według skali lub podatkiem liniowym czy w formie ryczałtu. Nie zapłacą go także podatnicy, którzy byli zobowiązani do prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych i spółki, którzy za wspólników mają jedynie podatników PIT. Podatek nie będzie również dotyczyć podmiotów niemających statusu spółki w rozumieniu ustawy CIT oraz działających na podstawie tzw. odrębnych ustaw. Podatek minimalny nie obowiązuje także małych podatników CIT, którzy osiągają ze sprzedaży nie więcej niż 2 mln euro brutto rocznie.
Jak rozliczyć się z podatku minimalnego CIT?
Stawka minimalnego podatku wynosić ma 10% podstawy opodatkowania, która stanowi sumę kilku składników. Na podstawę złożyć ma się suma 1,5% przychodów ze źródła innego niż zyski kapitałowe osiągnięte przez firmę w roku podatkowym. Na podstawę składać się będą również „nadmierne” koszty finansowania dłużnego oraz usługi niematerialne, które ponoszone są na rzecz powiązanych podmiotów. Muszą one jednak przekraczać wartość 30% podatkowej EBITDA i kwotę poniesionych kosztów usług na rzecz tych podmiotów. Może być to również kwota poniesiona na rzecz praw niematerialnych przekraczających sumę 3 mln zł + 5% podatkowej EBITDA.
Przewidziano oczywiście pewne wyłączenia i odliczenia. Podatek minimalny będzie w związku z tym podlegał wyliczeniu w inny sposób niż na potrzeby klasycznego CIT. Wynika to z wyłączenia kosztów uzyskania przychodów z tytułu m.in. umowy leasingu środków trwałych czy odrębnego sposobu wyliczenia strat. Do obliczenia straty nie będzie można uwzględniać m.in. wydatków poniesionych na nabycie środków trwałych. Podatnik będzie mógł także wybrać uproszczony sposób ustalania podstawy opodatkowania stanowiącej kwotę odpowiadającą 3% wartości przychodów osiągniętych w roku podatkowym – jednak z innego źródła przychodów niż z zysków kapitałowych. Podatnik będzie musiał poinformować właściwy organ podatkowy o takim wyborze w zeznaniu podatkowym.
Jeśli chodzi o konstrukcję minimalnego podatku dochodowego, nie przewiduje ona odprowadzania zaliczek w ciągu roku podatkowego. W przepisach kwestia ta nie została jeszcze bezpośrednio unormowana. Przyjmuje się jednak, że skoro naliczenia podatku minimalnego dokonuje się raz w roku, podatek należy zapłacić w terminie złożenia zeznania rocznego. Jak już wspominaliśmy, podatnicy zapłacą podatek minimalny po raz pierwszy w 2025 roku – o ile nie pojawią się żadne zmiany w przepisach.
Zespół Ekspertów ING Księgowość