Darowizna w gotówce, czy można skorzystać ze zwolnienia od podatku?
2023-08-16
Darowizna realizowana między najbliższymi osobami, która wykonywana jest za pośrednictwem rachunku bankowego jest zwolniona z obowiązku odprowadzenia podatku. Są jednak takie sytuacje, w których darowizna przekazywana jest w gotówce. Czy w takiej sytuacji również przysługuje zwolnienie z podatku? Jak formalnie taką darowiznę uregulować, by móc skorzystać ze zwolnienia? Czy w ogóle jest ono w takiej sytuacji możliwe?
Czym w świetle prawa jest darowizna?
Darowizna to umowa cywilno-prawna, która polega na przysporzeniu jakiegoś majątku, bez wydawania w zamian ekwiwalentu. Z reguły polega na przesunięciu dóbr majątkowych z majątku darczyńcy na majątek obdarowanego.
Istotą darowizny jest brak wzajemnego świadczenia. Oznacza to, że darczyńca przekazuje swój majątek na rzecz obdarowanego, a obdarowany nie ma obowiązku wniesienia opłaty za ten majątek ani wykonania żadnego innego świadczenia wobec darczyńcy.
Po stronie obdarowanego natomiast zachodzi korzyść majątkowa, która polega albo na zwiększeniu aktywów albo na zmniejszeniu pasywów (zobowiązań).
Co do zasady umowa darowizny jest obciążona podatkiem od darowizn i spadków. Obowiązek wniesienia podatku spoczywa na obdarowanym. Jeżeli darowizna przyjęła postać pieniędzy, wówczas obowiązek wniesienia podatku powstaje w dniu ich przekazania. Dodatkowo, ustawodawca wprowadził liczne ulgi podatkowe w tym zakresie. Oznacza to, że w przypadku pokrewieństwa można skorzystać z ulgi podatkowej. Jej wysokość uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa, jakie zachodzi między darczyńcą a obdarowanym.
Darowizna w gotówce między najbliższymi - istnieje ulga czy nie?
W przypadku darowizny, do której dochodzi między najbliższymi (rodzice, dzieci, dziadkowie) istnieje możliwość skorzystania z całkowitego zwolnienia z obowiązku zapłacenia podatku.
Kiedy takie zwolnienie ma zastosowanie? Ustawodawca wskazuje okoliczności, które uprawniają do skorzystania ze zwolnienia. Przede wszystkim można z niego skorzystać wtedy, gdy darowizna lub spadek zostaną zgłoszone do właściwego urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego lub od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Ponadto przekazanie darowizny lub spadku powinno być udokumentowane dowodem przekazania na rachunek bankowy lub przekazem pocztowym.
Innymi słowy, zwolnienie jest możliwe gdy darowizna lub spadek pochodzi od osób najbliższych (z pierwszej grupy podatkowej), zostanie zgłoszone do urzędu skarbowego oraz jest udokumentowane.
Co za tym idzie, przekazanie darowizny w gotówce, w trybie zwanym potocznie „z ręki do ręki” nie pociąga za sobą prawa do skorzystania z ulgi. Nawet jeżeli obdarowany wpłaci otrzymane pieniądze następnie na własne konto i tę wpłatę potraktuje jako udokumentowanie darowizny - urząd skarbowy nie przyjmie tego jako dokumentu. Oficjalne stanowisko fiskusa jest takie, że wpłacenie pieniędzy osobiście na własne konto nie wyczerpuje znamion udokumentowania darowizny.
W efekcie darowizna wręczona w gotówce będzie podlegała obowiązkowi odprowadzenia podatku od spadków i darowizn i nie znajdzie tu zastosowania zwolnienie.
Sądy administracyjne przychylne obywatelom
W wielu przypadkach podatnicy zaskarżają decyzję fiskusa o utracie prawa do zwolnienia w przypadku darowizny „z ręki do ręki”. Skargi składają do wojewódzkich sądów administracyjnych. Okazuje się, że sądy administracyjne bardzo często stają tutaj po stronie podatników i przyznają prawo do skorzystania ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. W uzasadnieniu podawane jest zwykle działanie prorodzinne, ochrona interesów rodziny oraz konstytucyjne zobowiązanie państwa do prowadzenia polityki prorodzinnej. Zwolnienie z podatku od darowizn i spadków ma na celu ochronę rodziny oraz jej wspieranie. W efekcie wpłacenie środków na własne konto przez obdarowanego może stać się podstawą do uzyskania zwolnienia.
Trzeba jednak podkreślić, że decyzja o wejściu na drogę sądową zawsze jest ryzykowna i to od sędziego w dużym stopniu zależy interpretacja przepisów, zarówno bezpośrednio związanych z podatkiem od spadków i darowizn, jak i przepisów prorodzinnych zawartych w Konstytucji.
Zespół Ekspertów ING Księgowość