Czym jest renta rodzinna? Komu i kiedy przysługuje?

2024-11-14

Renta rodzinna to specjalny rodzaj świadczenia otrzymywany przez rodzinę zmarłego. Nie każdemu jednak przysługuje – trzeba spełnić konkretne wymagania. Sprawdź, jaka jest jej definicja i co warto o niej wiedzieć.

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym jest renta rodzinna,
• komu przysługuje ten rodzaj świadczenia,
• jak oblicza się wysokość renty,
• kto nie dostanie renty i w jakim przypadku może zostać obniżona.

Co to jest renta rodzinna? Definicja i zasady

Renta rodzinna jest specjalnym rodzajem świadczenia, które jest wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Przysługuje osobom z rodziny, których zmarły bliski:

• miał przyznaną emeryturę – wlicza się do tego również emerytura pomostowa,
• miał przyznaną rentę z powodu niezdolności do pracy,
• nie otrzymywał tych świadczeń, ale spełniał warunki niezbędne do ich otrzymania.

Kiedy wiesz, co to jest renta rodzinna, pora dowiedzieć się, komu w zasadzie ten rodzaj świadczenia przysługuje.

Renta rodzinna – komu przysługuje? Kryteria uprawnionych

Co do zasady renta rodzinna przysługuje wyłącznie członkom rodziny, zazwyczaj tym, którzy również dziedziczą po danej osobie. Jedna renta przyznawana jest wszystkim osobom, które są do niej uprawnione. Oznacza to, że renta po zmarłym rodzicu, jeśli dzieci są zupełnymi sierotami, rozłoży się między całe rodzeństwo, chyba że ktoś się zrzeknie do niej prawa.

Podstawowym świadczeniem, o które można ubiegać się po śmierci rodzica czy małżonka, jest renta rodzinna. Komu przysługuje? Oto lista:

• wdowie lub wdowcowi – nazywane jest to rentą wdowią,
• dzieciom osoby zmarłej lub drugiego małżonka oraz przysposobionym, do ukończenia 16. roku życia lub 25. roku życia, jeśli kontynuują naukę – nazywane to bywa rentą sierocą,
• wnukom lub rodzeństwu zmarłej osoby,
• rodzicom osoby zmarłej.

Podstawowym warunkiem uzyskania takiej renty jest to, że osoba zmarła, była ubezpieczona.

Jakie jeszcze są wymagania w przypadku niezdolności do pracy, aby wypłacona była renta rodzinna po ojcu – ile lat pracy musi on mieć? Jeśli niezdolność została stwierdzona po 30. roku życia, w przypadku kobiet trzeba udowodnić 25 lat składkowych, a w przypadku mężczyzn – 30 lat. Mowa jednak nie o stażu pracy, a latach opłacania składek.

Renta po śmierci małżonka – kiedy przysługuje?

Rentę po zmarłym małżonku może dostać zarówno wdowa, jak i wdowiec. Muszą być jednak spełnione konkretne warunki w chwili śmierci bliskiej osoby:

• współmałżonek, któremu przysługuje renta, miał ponad 50 lat lub był niezdolny do pracy,
• współmałżonek ma mniej niż 50 lat i jest zdolny do pracy, ale wychowuje dziecko, rodzeństwo lub wnuki, które są również uprawione do renty po zmarłej osobie,
• współmałżonek nie spełnia powyższych wymogów, jednak nie ma żadnych źródeł utrzymania – wówczas renta jest przyznawana na okres nie dłuższy niż 2 lata od śmierci i nazywana jest rentą tymczasową.

Renta po zmarłym rodzicu i dziadku lub babci – kiedy przysługuje?

Renta dla dziecka po śmierci pracującego rodzica przysługuje w trzech wypadkach:

• dzieciom do ukończenia 16. roku życia – bezwzględnie,
• dzieciom do ukończenia 25. roku życia, jeśli nadal się uczą,
• dzieciom, które przed 16. rokiem życia stały się bezwzględnie niezdolne do pracy,
• dzieciom, które nie są pełnoletnie, a przynajmniej na rok przed śmiercią osoby zostały przez nią przyjęte na wychowanie oraz utrzymanie.

Warto pamiętać, że kwota rozkłada się między całe uprawione do niej rodzeństwo lub wszystkie dzieci, a jej wysokość jest proporcjonalna do liczby osób. Dodatkowo o rentę rodzinną mogą starać się również wnuki, które nie osiągnęły pełnoletności, a przynajmniej na rok przed śmiercią osoby zostały przyjęte przez nią na wychowanie.

Renta po zmarłym rodzicu – jaka jest jej wysokość?

Wysokość renty jest określana indywidualnie dla każdej osoby i co roku podlega waloryzacji. Ustaleniem kwoty zajmuje się ZUS, który analizuje, jakie prawa do świadczeń miała dana osoba w chwili śmierci. Kwota ta obliczana jest w taki sposób, aby była jak najkorzystniejsza, i nie może być niższa niż najniższa ustalona kwota renty, która zmienia się co roku. W 2024 roku wynosi ona 1780,96 zł. Jeśli łączna suma świadczeń jest niższa, to ZUS automatycznie podnosi ją do tej kwoty.

Nie oznacza to jednak, że osoby uprawnione utrzymują 100% tej kwoty. Procentowe rozłożenie renty zależy od liczby uprawionych, to znaczy:

• jedna osoba uprawniona otrzyma 85% wysokości świadczenia należnego zmarłemu,
• dwie osoby – 90%,
• trzy osoby lub więcej – 95%.

Kwota ta zawsze rozkłada się równo między wszystkie osoby uprawnione. W razie wątpliwości w kwestii rozliczenia takiego przychodu przyda się konsultacja księgowa. Tam możesz dowiedzieć się też, jak kwota jest rozliczana. Warto dodać, że każda osoba uprawniona do renty rodzinnej czy jej części może zrzec się prawa do niej. Wówczas kwota rozkłada się równo między pozostałych uprawnionych.

Kiedy renta rodzinna nie przysługuje albo może być zmniejszona?

Aby renta po zmarłym rodzicu czy innym członku rodziny była należna, trzeba spełnić jeszcze przesłanki dochodowe. Warto podkreślić tutaj różnicę, którą robi przychód a dochód. Mowa o tym pierwszym, czyli kwocie brutto.

Do zawieszenia albo zmniejszenia wysokości renty może dojść w przypadku osób, które otrzymują przychody z tytułu działalności albo zatrudnienia. W ten sposób:

• jeśli przychód jest wyższy niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, prawo do renty jest zawieszone,
• jeśli przychód jest wyższy niż 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale niższy niż 130%, renta jest zmniejszana według kwot zmniejszenia, bez przekraczania maksymalnej wartości, która w 2024 roku wynosi 757,08 zł dla jednej osoby.

Renta rodzinna – dokumenty i sposób wypłacania

Aby renta rodzinna była przyznana, należy złożyć wniosek z odpowiednimi dokumentami. Mogą one różnić się zależnie od tego, kto chce otrzymać świadczenie oraz na jakich zasadach ma być ono przyznawane. Mogą to być np. zaświadczanie o uczęszczaniu do szkoły w przypadku dzieci albo odpis skrócony aktu małżeństwa. Zwykle wymaga się też dokumentów potwierdzających zarówno datę narodzin zmarłej osoby, jak i datę zgonu. Wszystkich szczegółowych informacji udziela w konkretnych przypadkach ZUS.

Jeśli dokumenty zostaną złożone w miesiącu śmierci albo następującym po nim, świadczenie będzie wypłacone z wyrównaniem od dnia zgonu osoby, po której renta przysługuje. Wszystko, jeżeli spełniałeś warunki jej przyznania. Nie ma możliwości odzyskania renty za okres wcześniejszy niż ten, który upływa w miesiącu złożenia wniosku, jeżeli był on przedłożony poza wymienionym wcześniej terminem. Kwota wypłacana jest poprzez pocztę albo na rachunek bankowy, który musi być zarejestrowany w Polsce – dotyczy to też osób mieszkających poza granicami kraju.

Renta rodzinna jest jednym ze świadczeń, które mogą pomóc przetrwać trudny okres po śmierci bliskiej osoby, zwłaszcza gdy była ona jedynym żywicielem rodziny. Taka kwota, choć niewielka, pomaga w opłaceniu rachunków czy zrobieniu zakupów przez okres największej żałoby. Warto wiedzieć, jakie dokumenty złożyć, aby móc ją otrzymać.

---

Zespół Ekspertów ING Księgowość